O wolności ludzkiej woli

Arthur Schopenhauer (1788-1860) ? jeden z najwybitniejszych niemieckich filozofów, choć w zasadzie nigdy nie stworzył żadnej filozoficznej szkoły, a jednak wywarł wielki wpływ na takich myślicieli jak Bergson (ze swoim intuicjonizmem), Nietzsche (ze swoją filozofią życia), a czerpali z niego także neokantyści i pragmatycy. Zwyklo się nazywać Schopenhauera twórcą pesymizmu filozoficznego. Jak pisze Jan Garewicz jego pesymizm nie miał nic współnego z katastrofizmem, a negacja postępu z zaprzeczeniem rozwoju nauki i techniki Uczył rezygnacji bez pokory, współczucia bez miłości bliźniego, buntu bez działania. Mity religijne przetransponował w filozofię świecką, a nadzieje i zwątpienia przeciętnego człowieka w światopogląd na wskroś arystokratyczny. A na temat wolności i woli co jest głównym tematem książki pisze Garewicz dalej Wola ponadindywidualna jest u Schpenhauera przede wszystkim synonimem rzeczy samej w sobie. Sens tej tezy sprowadza się do stwierdzenia, że istotą świata jest bezwzględna wolność. Taka wolność nie może się w świecie zrealizować. Wszelka manifestacja wolności jest zarazem jej zaprzepaszczeniem, gdyż wybór określonej możliwości oznacza zarazem rezygnację z wszystkich pozostałych. Bezwzględna wolność manifestuje się zatem w swym bezwzględnym przeciwieństwie: niezróżnicowany, bezinteresowny pęd urzeczywistnienia się w postaci indywwidualnych egoistycznych dążeń, w najlepszym razie moralnie obojętnych, z reguły zaś realizowanych jedynie z krzywdą innej woli. Zasada indywidualizacji okazuje się zatem zasadą zła. Stąd jednak wynikają ważne wnioski: primo, że wyjaśnienie istoty świata kryje w sobie zarazem obiektywną, powszechnie obowiązującą ocenę; secundo, że wobec niemożliwości likwidacji zła na świecie jednostka jest moralnie odpowiedzialna tylko za samą siebie.