Wychowanie a sens życia. Człowiek w obliczu dylematów egzystencjalnych

Problem sensu życia stanowiący płaszczyznę porozumienia na historycznej arenie dziejów człowieka, wewnątrz której istnieje nieusuwalne miejsce dla określenia konstytutywnych racji istnienia osoby, wykraczających poza ramy determinizmu i psychologizmu, ze szczególną wyrazistością dochodzi do głosu w kolejnych pokoleniach młodej generacji predestynowanej do poszukiwania odpowiedzi na pytania i dylematy egzystencjalne. Wprzęgnięty w wybory drogi życiowej młodości, znaczonej tłem szeregu dyslokacji tożsamościowych, niezmiennie uobecnia on swoją postać w dyskursie filozoficznym, który z czasem ? wraz z rozwojem nauk humanistycznych i społecznych ? ewoluował na kolejne dyscypliny wiedzy, by znaleźć się w polu zainteresowania nauk o wychowaniu.

Pytania o sens życia konstruowane na intelektualnym poziomie ukonstytuowania własnej egzystencji w świecie, odnoszone do pozaintelektualnej sfery bytu zakorzenione są zarówno w sferze praxis, jak i transcendentnej sferze wykraczającej poza empiryczne ramy doświadczenia, stąd należy je rozpatrywać w szerokim horyzoncie interdyscyplinarnym. Jeśli bowiem, jak to ujął H.-G. Gadamer, nowoczesna nauka odniosła niezaprzeczalny tryumf, a naukowe przesłanki kultury, w przekonaniu współczesnego człowieka, w sposób oczywisty przenikają jego świadomość istnienia, to ludzka myśl koncentruje się ciągle na pytaniach, na które szuka odpowiedzi, gdyż nie jest w stanie zagwarantować nośnego sensu życia, wartości i celów zatrzymujących napór pytań: ?po co??, ?dokąd??, ?dlaczego??. W warunkach szerzącego się sceptycyzmu i nihilizmu, pustki wewnętrznej i bezradności, coraz trudniej odkrywać ponowoczesnemu człowiekowi sens własnej egzystencji i cel ludzkiej historii. Jak mówi M. Lurker, po oświeceniowych i pozytywistycznych prądach ostatnich dwóch stuleci, abstrahujących wokół wiedzy opartej na konkretach, wiedzy faktograficznej, coraz częściej uznanie znajduje wiedza dająca się zaklasyfikować w obrębie wiedzy semantycznej, nie zawsze pozwalającej się wymierzyć, przyporządkować kategoriom logicznym, a tym samym wskazać na sens ukryty za ideami. [...]

Niniejsza praca, stanowiąc studium teoretyczne zagadnienia sensu życia, wpisuje się w refleksję nad teoretycznymi podstawami współczesnych nauk kulturowych, a prowadzone w niej rozważania lokują się w obrębie nurtu personalistycznego, którego istotą jest podkreślanie znaczenia fenomenu duchowości uwzględnianego w naukach kulturowych. Badania nad problemem sensu życia w odniesieniu do młodego człowieka doby ponowoczesnej, odnosząc się do sfery wychowania rozumianego jako ?stawanie się?, mają na celu ukazanie możliwości zastosowania kategorii pojęciowej sensu życia oraz teorii sensu życia w interdyscyplinarnym obszarze pedagogiki, a tym samym możliwość wzajemnego przenikania teorii z zakresu pedagogiki, filozofii i psychologii, aby dowieść komplementarności wymienionych nauk. W charakterystycznym dla pedagogiki podejściu wielopłaszczyznowym, filozofia, której zwykło się przypisywać pierwszeństwo we wskazywaniu sensu, kooperuje tu z wiedzą z zakresu nauk o wychowaniu, a także psychologią, socjologią, teologią czy antropologią, aby współtworzyć wspólny obszar badawczy, z jego centrum w postaci osoby. U źródeł myśli pedagogicznej leżą bowiem filozoficzne rozważania o istocie człowieczeństwa, egzystencji ludzkiej w stale rozwijającej się cywilizacji, a ich konkretyzacja zawierająca się w odwiecznym pytaniu: kim jest człowiek? odsyła zarówno do współczesnych filozoficznych kierunków antropologicznych, jak i znajduje wyraz w analizach, refleksjach i badaniach prowadzonych przez pedagogów. [...]